درآمد خانواده و سلامت کودکان در ایران: شناخت نقش عوامل واسطه ای با مدل سازی معادلات ساختاری

دریافت: 12/3/93 پذیرش: 29/6/93     مقدمه: درآمد خانواده یکی از تعیین کننده های مهم سلامت کودکان در جهان است. به منظور شناخت بهتر نقش متغیرهای واسطه ای، این مطالعه با استفاده از داده های معتبر کشوری، نقش درآمد خانواده ها و برخی عوامل واسطه ای بر سلامت کودکان را مورد بررسی قرار داد.   روش کـار: در این مطالعه بوم شناختی، داده های کشوری مرتبط با شاخص های درآمد خانواده، وضعیت محل زندگی خانواده، بهره مندی کودک از خدمات سلامت، سلامت مادر و سلامت کودک مربوط به دوره زمانی 1389 -1385 در همه استان های کشور جمع آوری و جهت تعیین متغیرهای مکنون، تحلیل عاملی اکتشافی شد. سپس همبستگی بین متغیرهای مکنون اندازه گیری شد و متغیرهای باقی مانده وارد مدل سازی معادلات ساختاری شدند.   یافته ها: یافته های مدل های معادله ساختاری نشان داد که مدل هایی که در آن وضعیت محل زندگی به عنوان متغیر واسطه ای میان درآمد خانواده و سلامت کودک قرار گرفتند، دارای برازش مطلوب بودند، اما اغلب مدل های دارای متغیر واسطه ای سلامت مادر، برازش مطلوب نداشتند. همچنین داده های نشانگرهای بهره مندی کودک از خدمات سلامت، دارای مقادیر مطلوب برای تحلیل عاملی نبودند و وارد مدل های ساختاری نشدند. بر اساس نتایج پنج مدل ساختاری مورد بررسی در حدود 33 الی 88 درصد از تغییرات شاخص ناسلامت کودک توسط دو شاخص وضعیت بد درآمد و شرایط بد محل زندگی تبیین شد. شاخص نیکویی برازش ( gfi ) در پنج مدل مورد بررسی بین حداقل 78/0 الی 8/0 متغیر بود.   نتیجه گیری: یافته های این مطالعه نشان داد که وضعیت بد درآمد خانواده عمدتاً از طریق متغیر واسطه ای شرایط بد محل زندگی بر سلامت کودکان مؤثر است و نقش واسطه ای دیگر متغیر مطالعه یعنی ناسلامت مادر در ارتباط میان درآمد خانواده و سلامت کودکان در بیشتر مدل های ساختاری تأیید نشد. وجود مراقبت های بارداری همگانی برای مادران می تواند توجیه کننده یافته اخیر باشد.